40 jaar juf aan de vrijeschool
Als iemand mij gezegd had toen ik in juni 1979 de PA (Pedagogische Academie) in Dordrecht verliet, dat ik mijn hele lerarenloopbaan zou doorbrengen op de vrijeschool, zou ik die persoon misschien wel hebben uitgelachen. Nog geen maand daarvoor waren er namelijk twee gastdocenten van de vrijeschool Rotterdam op onze PA geweest in het kader van de kennismaking met ‘traditionele vernieuwingsscholen’ en geen enkele leraar van deze PA waar ik les van kreeg nam deze vorm van onderwijs serieus en er werd nogal schamper over gedaan.
Toch begon ik in augustus 1979 op de Rudolf Steinerschool in Leiden. Er was grote werkloosheid in die tijd en een overschot aan leerkrachten, maar ik wilde erg graag werken, dus solliciteerde ik overal waar maar mogelijk was. Mijn eerste brief naar een school in Noordwijk werd beantwoord met de mededeling dat er 450, ja u leest het goed, sollicitanten waren en dat ik niet was uitgekozen. Door de Rudolf Steinerschool in Leiden werd ik uitgenodigd en ook nog aangenomen. Daar heb ik 16 jaar met heel veel plezier gewerkt en ik heb er ongelooflijk veel geleerd. Nog vaak hoor ik de stem in mijn hoofd van mijn mentor Paul Veltman, die dan bijvoorbeeld zei: ‘nooit het kind veroordelen alleen de daad’, of ‘handwerken is een ongelooflijk belangrijk vak, want moraliteit zit in de handen niet in het hoofd’ en ‘het gaat om het opvoeden van de wil’. Al die opmerkingen, die zo terloops werden genoemd tijdens de dagelijkse gang van zaken, hebben mij heel veel gebracht.
Daarna ging ik op de Tobiasschool in Den Haag werken, dit was speciaal vrijeschoolonderwijs. Inmiddels had ik ook een opleiding tot remedial teacher gedaan. Ik kreeg klas 4 met 9 kinderen, dat leek me een makkie, daar ik in mijn voorbije rondjes eerst een klas van 30 leerlingen had en er in mijn laatste klas zelfs 32 kinderen zaten. Maar niets was minder waar, iedere dag kwam ik met knallende hoofdpijn thuis en wat was het zwaar, het leek of ik die 16 jaar daarvoor niets geleerd had om met deze kinderen om te gaan, de meesten waren zwaar gefrustreerd over alles wat maar met school te maken had. Gelukkig konden we daar zelf op zoek naar hoe het dan wel kon lukken, er werd nog niets voorgeschreven. Er werd gekookt, gebakken, er werden fietsen gerepareerd en steeds werd een praktische ingang gezocht om de kinderen toch tot rekenen, schrijven en lezen te brengen en het allerbelangrijkste: weer geloof in zichzelf te laten krijgen. Terugkijkend leek dit een voorbereiding op de hulpklas, die ik daarna in Dordrecht mocht opzetten.
In 2000 kwam ik in Dordrecht terecht en daar mocht ik zelf vorm geven aan de hulpklas. In de hulpklas kwamen kinderen van klas 2 en 3 of kinderen van klas 4 en 5, om de beurt. Het waren kinderen die moeilijk op de gangbare wijze tot leren konden komen. Ze kwamen 6 weken lang één dagdeel. Vervolgens werd er uitgebreid gesproken over mijn observaties met de ouders en de leerkracht, in die gesprekken heb ik vooral heel veel geleerd van ouders en hoe helpend het voor een kind kan zijn als ouders en leerkracht samenwerken ten behoeve van het kind. Het viel me op dat de kinderen in de jaren dat ik werkte mondiger werden, maar ook onhandiger. Knippen, zelf een appeltje schillen, je schoenveters strikken, was vaak zelfs voor kinderen uit de hogere klassen nog lastig. Veel van de activiteiten uit het Tobiasonderwijs heb ik toen gebruikt in de hulpklas, maar het allerfijnste was dat ik de vrijheid had om mijn eigen lessen vorm te geven en dat wat Rudolf Steiner aan aanwijzingen had gegeven, ik gewoon kon uitproberen. Ik heb dit met zoveel plezier en energie gedaan, dat ik er van overtuigd ben geraakt, dat dergelijke vrijheid, veel creativiteit en vitaliteit losmaakt, die zowel leerkrachten als kinderen ten goede komt.
In 2009 kwam ik in Oud-Beijerland, waar mijn eigen zoon ook op school had gezeten. Eerst als duo van Marja en later kreeg ik mijn eigen klas, eerst een aantal keren klas 5 en 6 en als cadeau voor mijn lange loopbaan, krijg ik nogmaals de kans om nog één rondje te doen. Want van al het werk wat ik gedaan heb, is het hebben van een eigen klas toch het meest bijzondere, vooral in de vrijeschool. Een jaar of 10, 15 geleden was er een reünie van de bovengenoemde PA: veel van mijn klasgenoten stonden al niet meer voor de klas en erg genoeg waren er ook al die hoopten zo spoedig mogelijk te kunnen stoppen omdat ze er genoeg van hadden. En dat terwijl ik zelf nog steeds met veel plezier aan het werk ben. Wat ben ik dankbaar dat ik in de vrijeschool terecht ben gekomen, dacht ik toen. De antroposofie is nog dagelijks een bron waar ik uit kan putten, het leerplan is heel rijk en het werk geeft, ondanks alle opgelegde beperkingen van bovenaf, nog steeds vrijheid en ruimte voor eigen creativiteit.
Ria Buscop, leerkracht klas 3 op de Leeuwenhartschool in Oud-Beijerland
De Leeuwenhartschool is een kleinschalige vrijeschool in Oud-Beijerland, gemeente Hoeksche Waard. Meer weten over onze school of ons bijzondere onderwijs? Kom gerust langs op een van onze inloopochtenden.