Plofkind
Weet je wat een plofkind is?
Ik was in Zeist bij de themadag van de Vereniging voor Vrije Opvoedkunst (VOK) toen deze vraag werd gesteld. De dag stond in het teken van het 100-jarig bestaan van de vrijeschoolbeweging. Je kon daar deelnemen aan verschillende werkgroepen en ik koos voor de werkgroep onder leiding van Jacques en Jill Meulman. De titel van deze werkgroep was ‘vertragen, dan komen we verder.’
Deze titel intrigeerde mij. We leven in een tijd waarin alles sneller lijkt te gaan, waarin we worden meegenomen door een wervelwind en waarin je voortdurend bezig bent met wat er allemaal nog moet gebeuren. En toch willen we proberen tijd te hebben en rust te vinden, voor onszelf, voor onze kinderen en zeker ook voor onze kleuters.
Een kleuterleidster met jarenlange ervaring, vertelde mij dat in de kleuterklas het woord ‘haast’ niet bestaat. Neem de tijd en heb tijd en aandacht voor de kinderen en hang ‘hier hebben wij geen haast’ boven de deur van je lokaal.
Dat er op deze themadag een werkgroep met de titel ‘Vertragen’ was, ervoer ik als een geschenk. Want hoe krijg ik dat voor elkaar in een tijd waarin aan je aan allerlei doelen moet voldoen, en voor de buitenwereld alleen spelen blijkbaar niet meer voldoende is?
Bovendien vraag ik me af hoe het voor onze kinderen is, om in deze tijd te leven. Waarin alles snel gaat, iedereen haast lijkt te hebben, er zoveel zintuigindrukken en prikkels zijn dat er nauwelijks meet tijd lijkt te zijn voor een mooie wandeling, samen een boekje kijken op de bank of gezellig een kopje thee drinken. Want hoewel we misschien wel op de bank zitten, neemt het jonge kind onze innerlijk onrust (‘wat moet ik allemaal nog doen’) waar en daar reageert het op.
Jacques begon met de vraag : “Waarom denken jullie dat alles zo snel moet? Waarom wordt er gevonden dat er zo veel moet gebeuren in korte tijd?´ Al pratend kwamen we er in onze groep op dat, het te maken heeft met het mensbeeld van waaruit je leeft. We leven in een wereld waarin (over het algemeen) gevonden wordt dat hij maakbaar is. We leven in een wereld waarin we vinden dat alles in dit ene (?)leven gestopt moet worden. Zoveel mogelijk ervaringen want ‘dan haal je het maximale eruit wat er inzit’. Je mag niets missen (sociale media), want dan loop je achter.
Dit is een behoorlijk materialistisch wereldbeeld. Vanuit deze materialistische gedachte wil je snel en zoveel mogelijk doen in korte tijd. En wordt gevonden dat je het leven naar je hand kunt zetten.
Wanneer we op een andere manier proberen te kijken, vanuit het perspectief van bijvoorbeeld meerdere aardelevens en vanuit ontwikkeling, kun je het gevoel krijgen dat je kunt ademhalen. Dan probeer je te kijken hoe een kind zich ontwikkelt (uit-wikkelt of ontvouwt) en wat een mensenkind nodig heeft om zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen. Niet alleen cognitief, maar als gehele mens, verbonden met en door, lichaam, ziel en geest ( hoofd, hart, handen en voeten). Dan kijk je naar het wezen van iemand en probeer je dat te doorgronden. Je probeert zijn ‘tuintje’ te verzorgen, zodat hij/zij zich zo optimaal mogelijk kan ontwikkelen, kan bloeien en glanzen.
Toen volgde de vraag: “Weten jullie wat een plofplant is”? Dat was voor ons wel duidelijk . Denk maar aan tomatenplanten bijvoorbeeld, die zo snel mogelijk moeten groeien en daarvoor op een bepaalde wijze gekweekt worden. Ze krijgen extra stoffen toegediend, waardoor de groei versneld wordt. Ze zien er groot en rood uit, maar de smaak is waterig. Sterk vanuit economisch gewin bedacht. Vanuit de materialistische visie: Alles moet zo snel en zoveel mogelijk. Maar is het nog een echte tomatenplant, wat is daar nog van over?
Toen kwam de vraag: “Weten jullie wat een plofdier is”? Ook daar konden we ons iets bij voorstellen. Kijk maar naar de ‘plofkippen’. Ook zij worden heel snel , versneld opgekweekt, krijgen speciale voeding en hormonen toegediend, om maar zo snel mogelijk te kunnen worden geslacht. Voordat ze überhaupt een normaal leven hebben kunnen leiden.
Daarop volgde de vraag van Jacques: “weten jullie wat een plofkind is?” En toen viel het even stil. ………. Het idee dat zoiets dergelijks bij kinderen ook voor zou kunnen komen shockeerde ons. Met elkaar bespraken we wat een ‘plofkind’ zou kunnen zijn en of deze kinderen in onze wereld, in onze omgeving voorkwamen.
Ook tot onze wereld en onze scholen is de versnelling doorgedrongen. Wanneer we nog eens kijken naar het kind vanuit het beeld van het hoofd, het hart en de handen (en voeten), dan zien we dat de kinderen van jong af aan al heel erg veel en sterk in hun hoofd (cognitief), niet altijd zo bedoeld, worden aangesproken. Kinderen van twee wordt al om een mening gevraagd, terwijl ze daar nog niet aan toe zijn. We juichen met z’n allen wanneer een kind heel vroeg al kan tellen en stimuleren dat ook vaak. Begrijpelijk, maar is dat wat ze in die fase nodig hebben? De informatiestroom van onze maatschappij en sommige ouders naar hun kinderen is ongelofelijk groot. Vaak te groot, Er wordt heel veel tegen kinderen ‘aangepraat’. Kinderen kunnen dit vaak onvoldoende verwerken. Er ontstaan problemen als bijvoorbeeld overprikkeling en slaapproblemen. Aan de andere kant zien we steeds meer kinderen die in hun motorische ontwikkeling achter lopen, door allerlei redenen. Er wordt veel minder buiten gespeeld. Het digitale speelgoed neemt het over. We nemen vaker de auto of de buggy, want ‘alles moet vlug en snel’. Kinderen lopen daardoor minder en ontwikkelen daardoor minder goed de bijbehorende motoriek. Het middengebied, het gebied van het hart, het gevoelsgebied, komt daardoor, door de versnelde cognitieve ontwikkeling en de vertraagde motorische ontwikkeling, vaak in de problemen. Zonder nu met een beschuldigende vinger te wijzen, is dit iets wat we kunnen constateren.
Aan ons als opvoeders nu de vraag wat we kunnen doen. Vrij snel na de start van de eerste vrije school ( Waldorfschule in Stuttgart 1919) zei Rudolf Steiner dat hij spijt had dat hij niet nog meer kunstvakken, qua tijd aan het leerplan had toegevoegd. Hij nam waar hoe sterk dat nodig zou zijn. Het is niet voor niets dat wij binnen onze vrije scholen zoveel mogelijk de leerstof op een kunstzinnige wijze willen brengen en ook kunstvakken hoog in het vaandel staan. Voor twee uur cognitief bezig zijn op school, zou je vier uur met kunst bezig moeten zijn om een balans te bereiken en nog eens zeven uur zijn nodig om alle gedane indrukken te verwerken. (Hier zijn onderzoeken naar gedaan). Dat geeft voor ons wel een duidelijk beeld waar we ons mee bezig zouden moeten houden. En onderstreept nog eens extra waarom wij kunstzinnige vakken en bewegingsvakken op de vrijeschool zo belangrijk vinden.
Als ouders is het de kunst wel de tijd te nemen, voor je peuter/kleuter en andere kinderen. Wanneer sta je letterlijk even stil? Word je stil met je kind? Verwonder je je over de mooie herfstkleuren, of maak je tijd om buiten te gaan wandelen?
Tot slot nog even terug naar de vergelijking tussen mensenkinderen en dieren. Jacques Meulman vroeg ons naar het verschil in ontwikkeling tussen pasgeboren/ jonge dieren en pasgeboren/jonge kinderen. We kwamen er onder andere op dat jonge dieren al zeer snel kunnen staan (Lammetjes, veulens, kalfjes) en dat mensenkinderen daar de tijd voor nemen. Moeten we dan bij onze kinderen wel willen dat ze alles steeds sneller en versneld gaat? Gaan we dan niet terug naar een dierlijke ontwikkeling, terwijl wij verder willen komen als mensheid in onze ontwikkeling? Vandaar ook de titel van de werkgroep: “Vertragen!, dan komen we verder”.
Ik gun onze kinderen dat ze de tijd krijgen om zich zo harmonisch mogelijk te ontwikkelen en dat wij als ouders en leerkrachten daar de behoeders voor zullen kunnen zijn.
Het was een boeiende themadag waar ik jullie graag daar deelgenoot van maakte. Het is een persoonlijk verslag geworden. Wanneer er nog vragen over zijn stap gerust naar mij toe.
Suzemarie Pettinga, Kleuterleerkracht op de Leeuwenhartschool in Oud-Beijerland
De Leeuwenhartschool is een kleinschalige vrijeschool in Oud-Beijerland, gemeente Hoeksche Waard. Meer weten over onze school of ons bijzondere onderwijs? Kom gerust langs op een van onze inloopochtenden.